Voetbal is de populairste sport ter wereld, met de meeste deelnemers, zendtijd en kijkers, en heeft daardoor de meeste impact en grootste commerciële waarde van alle sporten. Het is daarom logisch te denken dat er veel onderzoek wordt gedaan naar de factoren die bepalen of een voetbalclub al dan niet een excellente organisatie, oftewel een High Performance Voetbalorganisatie (HPV), is. Dat blijkt echter niet het geval omdat het meeste onderzoek zich richt op het succes op het veld. Zo is er onderzoek naar hoe een excellent voetbalteam te creëren, waar een excellente coach aan moet voldoen, hoe meer toeschouwers naar het stadium te lokken, hoe racisme op het veld en in het stadium te weren, naar de financiële gevolgen van sportmarketing, en naar de financieringen van sportclubs. Maar er is geen onderzoek te vinden naar de factoren die helpen het management van een voetbalclub te verbeteren waardoor er zowel financieel als sportief langdurig goede resultaten worden behaald. Om voetbalclubs te helpen High Performance Voetbalorganisaties te worden, hebben wij het recent ontwikkelde HPO-raamwerk toegepast op de voetbalsector, om te bekijken of dit sportmanagers kan helpen.

Onderzoek naar de High Performance Voetbalorganisatie

We hebben eerst met experts van zeven eredivisieclubs en van de Vereniging Coaches Betaald Voetbal gesproken of de vijf factoren, en onderliggende 35 aspecten, van het HPO-raamwerk toepasbaar en relevant zijn voor voetbalclubs. Vervolgens hebben we de resultaten van de interviews verwerkt in het HPO-raamwerk om daaruit een vragenlijst samen te stellen waarmee management van een voetbalclub kan evalueren of haar club een High Performance Voetbalorganisatie is en om te bepalen welke aandachtsgebieden moeten worden aanpakken om alsnog een High Performance Voetbalorganisatie te worden en te blijven.

Het eerste onderzoeksresultaat is dat een definitie van de High Performance Voetbalorganisatie kan worden gemaakt. Dit klinkt eenvoudiger dan het is omdat een voetbalclub uit twee delen bestaat die nauw moeten samenwerken om van de club een succes te maken, maar die onderwijl regelmatig autonoom van elkaar opereren: de cluborganisatie die bestaat uit het eerste team, de jeugdopleiding en de trainersstaf; en de managementorganisatie die de cluborganisatie moet ondersteunen. De HPO-definitie werd uitgebreid besproken met de experts en vervolgens aangepast om tot de volgende definitie van een High Performance Voetbalorganisatie te komen: een high performance voetbalorganisatie is een voetbalclub die zowel financieel als sportief stabiel goede resultaten haalt over een langere periode. Deze definitie betekent dat een voetbalclub financieel gezond is en bovendien consistent meedraait in de top van de ranglijst (maar niet perse steeds kampioen hoeft te worden!).

De kenmerken van de High Performance Voetbalorganisatie

Het tweede onderzoeksresultaat is een overzicht van de kenmerken van een High Performance Voetbalorganisatie. Kwaliteit van management is het fundament van een High Performance Voetbalorganisatie. Zoals één van de experts het omschreef: “Het eerste elftal is de buitenband, daarbinnen zit de velg en die zorgt ervoor dat de band kan rollen. Deze velg is de organisatie van mensen om het team heen. Deze mensen moeten allemaal kwalitatief top zijn. Kijkend naar het voetbalteam functioneert de trainer tussen de band en de velg om het eerste elftal op de juiste spanning te krijgen”. De leidinggevenden zijn in de dagelijkse operatie betrokken bij het werk van hun mensen: “Als management staan we met de poten in de klei en zo laten we zien dat we betrokken zijn. Bijvoorbeeld medewerkers die enkel ‘doei’ aan de telefoon zeggen krijgen direct feedback. Waardoor ze beter worden, maar bovenal de betrokkenheid van het management ervaren. Managen vanuit een ivoren toren is de doodsteek voor je organisatie.” In de vertrouwensrelatie met medewerkers en stakeholders is een leidinggevende integer, loyaal, bescheiden, transparant over dat wat hij doet of gaat doen en luisterbekwaam: “Hij kwam dan de besprekingsruimte binnen en zei nooit wat, alleen maar luisteren naar onze ervaringen, hij toonde daarmee belangstelling zonder zich ermee te bemoeien.” Het zijn leidinggevenden die weten te inspireren door de manier waarop zij hun onderwerpen aandragen, mensen aan het denken zetten, mensen helpen om op een hoger plan te komen en mensen uitnodigen tot activiteiten.

Het fundament van de High Performance Voetbalorganisatie wordt ook gevormd door de kwaliteit van medewerkers die verantwoordelijkheid willen nemen: “Eigen verantwoordelijkheid kenmerkt High Performance Voetbalorganisatie-medewerkers, ze willen zelf groeien.” High Performance Voetbalorganisatie-medewerkers zijn betrokken bij de club, ze stellen het clubbelang boven hun eigen belang. High Performance Voetbalorganisatie-medewerkers worden aangesteld om hun functie naar een hoger niveau te tillen. Medewerkers binnen een High Performance Voetbalorganisatie hebben zich eerst binnen de organisatie bewezen voordat zij een vaste aanstelling krijgen. Dit geldt voor alle niveaus binnen de organisatie: “Als voetbalorganisatie proberen we ons continu te verbeteren door voornamelijk de mensen in de organisatie beter te laten worden. De medewerkers die we de afgelopen jaren hebben binnen gehaald zijn goed opgeleid en ambitieus. Wij selecteren vooral op de potentie en het ontwikkelingsperspectief. Iedereen begint met een tijdelijk contract.”

Langetermijngerichtheid begint bij het management dat zich bij een High Performance Voetbalorganisatie voor een langere tijd heeft gecommitteerd aan de voetbalclub. Bij voorkeur wordt management vanuit de interne organisatie opgeleid. Daarnaast vormt de High Performance Voetbalorganisatie een veilige en stabiele werkomgeving waarbij medewerkers een grote baanzekerheid hebben. Bij ontslag gebeurt dit op een voor beide partijen goede manier en kunnen oud-medewerkers door de ‘voordeur’ vertrekken waardoor ze ook na hun werk ambassadeurs van de club blijven. Een High Performance Voetbalorganisatie zorgt voor goede relaties met stakeholders. Er worden langetermijnsamenwerkingsverbanden aangegaan met derden zoals leveranciers, gemeenten en politie. Bovendien onderhoudt de High Performance Voetbalorganisatie een uitgebreid netwerk binnen verschillende maatschappelijke groeperingen waardoor zij een stevige binding creëert en ‘communities’ bouwt met stakeholders uit de regio (zoals supporters, sponsors, maatschappelijke groeperingen). Spelers van het eerste elftal worden als middel gebruikt om contact te maken met maatschappelijke groeperingen die extra aandacht behoeven: “De jongens van het eerste team moeten weten voor wie ze spelen. Ze moeten beseffen welke mensen hier komen, wat de cultuur is van de club en welke mensen wel in de omgeving wonen maar niet naar het stadion kunnen komen.”

Binnen een High Performance Voetbalorganisatie is er een “topsportcultuur”, dit betekent een prestatiegerichte en open- en actiegerichte cultuur, waarmee een ieder in de organisatie is ‘besmet’ om te verbeteren, anderen naar een hoger plan te tillen en prestaties te leveren. Een cultuur van “hier moet je zijn om beter te worden”. Een cultuur waar een ieder vanuit zijn individuele kwaliteiten ideeën kan aandragen om de club beter te maken. Een cultuur die ontstaat door voorbeeldgedrag, niet alleen van leidinggevenden, maar van iedereen zoals receptionisten, administrators, commerciële medewerkers, juristen, medische staf, en spelers. Voorbeeldgedrag dat weer ontstaat vanuit een gedeelde ‘prestatiegerichte mindset’. Bij de commerciële afdeling is er een mindset om de club zo goed mogelijk te ‘vermarkten’, bij de spelersstaf een mindset om de spelers als individu en als team te verbeteren en bij leidinggevenden om medewerkers te coachen naar betere prestaties etc. Een cultuur waar het openlijk geven en ontvangen van directe feedback de norm is, zolang de intentie maar goed is: “Niet mensen keihard toespreken in de groep, maar liever apart nemen, één op één, zo lijdt men geen gezichtsverlies.” Feedback wordt niet opgespaard voor tijdens functioneringsgesprekken of evaluatiegesprekken, maar direct gegeven zodat meteen het leermoment kan plaatsvinden.

Binnen de High Performance Voetbalorganisatie is continu verbeteren, het op zoek gaan naar hoe het basisproduct voetbal op andere manieren kan worden beleefd, heel belangrijk. De High Performance Voetbalorganisatie kijkt zorgvuldig naar haar eigen identiteit die immers in hoge mate de manier bepaalt waarop keuzes gemaakt worden bij het aanbieden van het product voetbal. Vanuit een cultuur waarin het maken en leren van fouten wordt aangemoedigd, zijn medewerkers steeds bezig om op hun eigen terrein nieuwe dingen te ontwikkelen. Men is permanent op zoek om supporters en sponsors meer te bieden in lijn met de identiteit van de club, waardoor de binding met de regio en de achterban sterker kan worden. Een voorbeeld hiervan is de ontwikkeling op het gebied van maatschappelijke betrokkenheid, dat als speerpunt geldt binnen een High Performance Voetbalorganisatie: “Door spelers actief contact te laten maken met groepen die het wat moeilijker in de samenleving hebben, creëer je veel goodwill in de regio. Daarnaast is het ook eens goed om wat terug te geven als club aan de maatschappij.”

Bent u een High Performance Voetbalorganisatie?

U kunt testen of uw voetbalclub een High Performance Voetbalorganisatie is, en als dit (nog) niet het geval is, wat er dan gedaan moet worden. Dit doet u door de High Performance Voetbalorganisatie-vragenlijst door zoveel mogelijk mensen binnen de club te laten invullen. Op basis van de gemiddelde scores van alle invullers kan er dan een scoregrafiek worden gemaakt met daarin de scores op de vijf High Performance Voetbalorganisatie-factoren en hun onderliggende kenmerken. Hieruit is direct te zien wat de aandachtsgebieden voor uw club zijn waaraan u de komende jaren gericht aandacht moet besteden om een High Performance Voetbalorganisatie te worden. En wanneer dat u gelukt is, zullen de medewerkers, de voetballers en de toeschouwers u zeer dankbaar zijn!

André de Waal is Associate Professor Strategic Management aan de Maastricht School of Management en Academic Director van het HPO Center Hilversum. Zijn nieuwste boek heet What Makes A High Performance Organization, Five Validated Factors Of Competitive Performance That Apply Worldwide (Global Professional Publishing, 2012). André kan bereikt worden via www.hpocenter.nl. Dit artikel is gebaseerd op Waal, A.A., Veer, S. van der en Spek, H., The Applicability Of The High Performance Organizations Framework In Dutch Soccer Clubs, Problems and Perspectives in Management, 2012.