Een tijd geleden kwamen verschillende Nederlandse organisaties negatief in het nieuws vanwege onsmakelijke gebeurtenissen. Het werkklimaat in het Nederlandse leger werd beschreven als ‘rot’, de relaties tussen officieren in een bepaald Nederlands gerechtshof waren volledig verstoord, en er waren veel misstanden en misbruiken in een Nederlandse studentenvereniging. Overeenkomst tussen de drie gevallen: de misstanden waren al geruime tijd bekend, maar de betrokkenen durfden niets te zeggen vanwege een angstcultuur in hun organisatie. Deze angstcultuur – omschreven als (extreem) ongewenst gedrag dat blijft bestaan omdat betrokkenen uit angst voor repercussies of uitsluiting uit de groep zwijgen – komt vaak voor in organisaties met een gesloten en hiërarchische cultuur. Let wel, de Nederlanders hebben geen monopolie op dergelijke organisaties; je vindt ze over de hele wereld in vele culturen. Het is eigenlijk verontrustend dat dit zelfs in Nederland, een land dat bekend staat om zijn open cultuur, kan gebeuren, laat staan wat er gebeurt in minder open nationale culturen. Wat ook verontrustend is, is dat we al decennia weten dat dergelijke hiërarchische en gesloten organisaties verschrikkelijk zijn om voor te werken en economisch niet levensvatbaar zijn op de lange termijn, vooral niet met de moderne generatie werknemers die niet langer zullen accepteren om onderworpen te worden aan een angstcultuur.

Het is interessant om op te merken dat het HPO Framework, dat meer dan tien jaar geleden is ontwikkeld, een kenmerk bevat dat stelt: “De organisatie is een veilige werkplek voor werknemers.” Een psychologisch veilige werkplek wordt gedefinieerd als ‘een stabiele werkplek die vrij is van gevaar en angst.’ Deze werkplek wordt gecreëerd door mensen een gevoel van veiligheid (fysiek en mentaal) en werkzekerheid te geven en ontslag als laatste redmiddel te gebruiken. Het is dus al lang bekend dat het creëren van een veilige en zekere organisatie zonder angstcultuur een voorwaarde is voor hoge prestaties. Dit betekent in feite dat managers van die “angstcultuurorganisaties” eigenlijk niet geschikt zijn voor hun functie en onbekwaam zijn om ze te leiden. Immers, het laten voortduren van deze angstcultuur is niet alleen een misdaad tegen de individuele menselijkheid, maar ook economisch onverstandig. Dus managers, bekeer u en breng uzelf en uw organisatie zo snel mogelijk op orde!

Om u hierbij te helpen, zal ik beschrijven wat ik in mijn HPO-onderzoek heb gevonden over wat HPO-managers daadwerkelijk doen om een organisatie te creëren die een veilige haven is voor werknemers. HPO-managers creëren een veilige werkplek door mensen een gevoel van psychologische veiligheid te geven. Ze werken aan het behouden van werknemers en ontslaan mensen niet totdat het onvermijdelijk is. Ze creëren een open sfeer waarin werknemers kritiek en zorgen kunnen uiten, ideeën kunnen aandragen, gehoord worden door het management, en de vrijheid hebben om te handelen en hun werk te doen zoals zij dat geschikt achten. HPO-managers streven naar een laag personeelsverloop door een organisatie te creëren die voor haar werknemers zorgt. HPO-managers werken ook aan het vergroten van het zelfvertrouwen van mensen, omdat zelfverzekerde mensen minder afhankelijk zijn van regels en procedures, en meer vertrouwen op hun eigen oordeel. Zelfverzekerde mensen voelen zich veiliger in hun werk en hun activiteiten, durven hun mond open te doen en gedragen zich over het algemeen meer als high performance individuals. HPO-managers zorgen ervoor dat mensen weten dat het niet halen van de afgesproken doelen niet zal leiden tot ontslag; in plaats daarvan worden ze getraind in geïdentificeerde zwakke gebieden of worden ze binnen de organisatie verplaatst naar plaatsen waar hun vaardigheden beter tot hun recht komen.

En zeg nu zelf, beste manager: wil niet iedereen voor zo’n organisatie werken?