EEN IDEALISTISCHE FILOSOFIE OF DE SLEUTEL TOT DE HIGH PERFORMANCE ORGANISATIE?
De laatste jaren is er veel publiciteit geweest over het concept van ‘servant leadership’, dienend leiderschap. Er is echter tot dusverre geen wetenschappelijk of praktisch bewijs dat deze vorm van leiderschap de prestaties van een organisatie daadwerkelijk verbetert. In dit artikel bediscussiëren we de resultaten van een onderzoek naar dienend leiderschap bij het VUmc en de rol die dienend leiderschap al dan niet speelt bij het creëren van een high performance organisatie (HPO). We behandelen wat een high performance organisatie is, welke rol leiders daarin hebben en hoe de kwaliteit van die leiders verbeterd kan worden. Daarbij focussen we op de toegevoegde waarde die dienend leiderschap daarbij heeft. We beantwoorden ook de vraag of dienend leiderschap direct dan wel indirect de prestaties van een organisatie verhoogt.
Inleiding
In de leiderschapsliteratuur wordt ‘de ideale leider’ omschreven als een persoon die zijn1 macht en invloed gebruikt om volgers te bewegen te werken aan het realiseren van organisationele doelen, om daarmee de organisatievisie te realiseren (Graham, 1991; Van Dierendonck et al., 2009). Leiderschapstheorieën benadrukken daarbij het belang van luisteren naar, en waarderen en empoweren van medewerkers (Bass en Avolio, 1994; Van Dierendonck et al., 2009). Ilies et al. (2005) omschrijven ‘goed leiderschap’ als de vaardigheid om de juiste beslissingen te nemen, betrokkenheid te creëren en medewerkers te motiveren. In recente jaren is er een verschuiving in het denken over de ideale leider ontstaan waarbij er meer nadruk is komen te liggen op een leiderschapstijl die sterkte met nederigheid combineert (Collins, 2001). Tegenwoordig zoeken organisaties naar leiders die hun macht op een ethische, responsieve en positieve manier gebruiken en zich vooral op mensen en niet op shareholders richten. Liden et al. (2000) laten zien dat dergelijke leiders tevredener, betrokkener en beter presterende medewerkers hebben. Een van de meest populaire op mensen gerichte leiderschapaanpakken is die van Servant Leadership (SL), dienend leiderschap2 (Spears, 1998; Reinke, 2004). Het is tot dusverre echter nog onduidelijk of het SL-concept daadwerkelijk tot betere organisatieresultaten leidt. Greenleaf (1977) ontwikkelde het SL-concept, maar maakte geen duidelijk onderscheid tussen de voordelen van zijn aanpak en die van anderen en of SL tot verbeterde organisatieprestatie leidt (Reinke, 2004). Andere auteurs (Liden et al., 2000; Van Dierendonck et al., 2009; Nuijten, 2009) stellen dat het toepassen van SL wel degelijk tot verbeterde resultaten zal leiden, maar geen van hen ondersteunt dit met empirisch bewijs. Tegelijkertijd laat het HPO-onderzoek (De Waal, 2008, 2010) zien dat – op basis van uitgebreid empirisch onderzoek – de kwaliteit van management doorslaggevend is voor het creëren en in stand houden van een high performance organisatie (HPO). Dit leidt tot twee onderzoeksvragen: Wat is de invloed van SL op de prestaties van een organisatie? en Welke rol heeft SL in een HPO? Dit artikel beoogt beide vragen te beantwoorden, op basis van praktijkonderzoek bij het VU medisch centrum (VUmc) waar het SL-concept sinds 2000 wordt toegepast. De relevantie van dit artikel is hoog omdat het inzicht geeft in de kwestie of SL al dan niet een waardevolle leiderschapaanpak is die door organisaties zou moeten worden geadopteerd, zodat deze zich kunnen transformeren in een HPO.
Het artikel is als volgt opgebouwd. In de volgende drie paragrafen worden de HPO- en SL-theorieën geïntroduceerd en hun relatie bediscussieerd. Daarna wordt de onderzoeksaanpak gegeven en worden het onderzoek bij het VUmc en de uitkomsten daarvan besproken. De focus ligt daarbij op de correlaties tussen SL, HPO en organisatieresultaat. Het artikel sluit af met conclusies, onderzoeksimitaties en mogelijkheden voor verder onderzoek.
Het HPO Center verzorgt regelmatig inspiratiesessies, workshops en lezingen rond succesvol samenwerken, prestatieverbetering en High Performance Leiderschap. Heeft u interesse, vragen of wilt u meer weten over wat het HPO-raamwerk voor uw organisatie kan betekenen? Neemt u dan contact op met Chiel Vink (T. 035-6037007).
Over de auteurs:
Dr. Andre de Waal MBA is Associate Professor Strategic Management aan de Maastricht School of Management. Daarnaast is hij Academic Director van het HPO Center en gastdocent aan de Vrije Universiteit Amsterdam en de Erasmus Universiteit Rotterdam. Mirna Sivro MSc heeft een HR-functie bij het Center of Excellence van Ahold Europe.